Dąbie

DĄBIE- wieś sołecka w gminie Zawichost, powiecie sandomierskim, województwie świętokrzyskim, będąca w latach 1975 – 1998 administracyjną częścią województwa tarnobrzeskiego. Według Jana Myjaka nazwa położonej na Wyżynie Sandomierskiej wioski pochodzi zapewne od rosnących w okolicy dębów. Wioska położona jest przy drodze  wojewódzkiej 0747 Czyżów Plebański – Dąbie – Dziurów. Przez wieś przebiegają również 3 drogi gminne: G5 Dąbie – Wygoda, G33 Czyżów – Dąbie oraz G34 Dąbie przez wieś. Według danych na 31.12.2013 r. wieś liczyła 98 mieszkańców.  W dawniejszych czasach nazwę wsi pisano także jako Dombie czy Dobie.

TROCHĘ GEOGRAFII

            Większa część wioski położona jest w dolinie Czyżówki, sąsiadującej od strony wschodniej z pasmem wzniesień o różnych nazwach.  Przykładem mogą być Mały Wrzos, Duży Wrzos, Kozia Góra. Nazwy pierwszych dwóch pochodzić mogą od rosnących na tych wzniesieniach wrzosów, natomiast według Jana Myjaka na terenach Koziej Góry położona była pierwotnie stara wieś.

Charakterystyczne dla wioski są miejscowe nazwy o archeologicznym pochodzeniu. Za przykład mogą posłużyć Siekierki – nazwa pochodząca od licznych, wyorywanych w tym miejscu krzemiennych siekierek, pola zwane Krzemykami – od występujących na nich fragmentów krzemienia pasiastego, Popielnice – miejsce cmentarzyska, gdzie znajdowane były urny z popiołem. Inne nazwy to np. Skrzynia, Żbikowy Dół.  Po zachodniej stronie Dąbie rozciąga się wzniesienie nazywane Płuskami, za którym znajduje się Rezerwat Przyrody Zielonka. Wśród nazw pół wymienić można Olszyny, Lisiny czy Przymiarek. Tereny Dąbia pokrywają urodzajne gleby lessowe, w których pod działaniem wody wytworzyły się liczne wąwozy, doliny czy jary.

HISTORIA

            Ślady osadnictwa na terenach Dąbia pochodzą już z czasów prehistorycznych. Czynnikami sprzyjającymi osadnictwu na tych terenach były urodzajne gleby, liczne wzgórza, które były dogodnym miejscem do zakładania osad, a także bliskie sąsiedztwo rzeki, której pozostałością jest Czyżówka. Pewne znaczenie odgrywała też pobliska Wisła, która stanowiła dobre łowisko. Rybołówstwo i myślistwo stanowiło obok rolnictwa jedno   z głównych źródeł pożywienia, a zarazem utrzymania.

            Najstarsze ślady osadnictwa odkryte zostały na wspomnianych powyżej Płuskach,  rejonach Koziej Góry, Siekierek i Krzemionek. Pochodzą one z czasów  kultury pucharów lejkowatych, dla której charakterystyczne były wytwarzane przez mieszkańców naczynia gliniane w kształcie pucharów w formie rozszerzającego się ku górze lejka.  Ludność ta przybywała ok. 4500 lat temu znad Dunaju oraz z obszarów Czech i Moraw. Przypuszcza się, że jeden z przybyłych rodów wybrał Dąbie i założył tu osadę. Inne ślady osadnictwa na ziemiach Dąbia pochodzą z 1700 – 700 lat p. n. e., czyli z epoki brązu. Ślady te odkryto w okolicach Krzemionek. Z kolei w rejonie Płusek napotkano ślady osadnictwa z okresu średniowiecza i czasów nowożytnych.

            Pierwsze, pisemne wzmianki o Dąbiu znaleźć można w pochodzącym z 2 marca 1257 r. akcie uposażenia kościoła i klasztoru Klarysek w pobliskim Zawichoście. Wydany przez księcia Bolesława Wstydliwego dokument, wskazuje na fakt, iż w początkach swego istnienia Dąbie było osadą książęcą. Zgodnie z aktem nadania stało się ono wsią klasztorną, jednakże na skutek przeniesienia się Klarysek do Krakowa, w drodze darowania lub dzierżawy ,wieś stała się własnością proboszcza parafii Czyżów.

Dalsze informacje o wsi pochodzą z 1434 r. Zawierają się one w akcie zakupionej w okolicach Dąbia ziemi, dokonanej przez rajcę zawichojskiego Tomasza Wrzela. Na skutek uwłaszczenia, w 1864 r. ziemia przeszła na własność chłopów. W XVIII w. wieś została częścią parafii Czyżów, wcześniej przez wiele lat należała do parafii św. Trójcy. Wioska rozwijała się dynamicznie ze względu na położenie w rejonach Zawichostu, gdzie funkcjonować zaczęły targi. Chłopi mogli sprzedawać tam wyprodukowane przez siebie produkty. W 1827 r. w wiosce znajdowało się 16 domów zamieszkiwanych łącznie przez 110 mieszkańców, natomiast w 1880 r. Dąbie zamieszkiwało 160 mieszkańców mieszkających w 20 domach.  W roku 1936 na terenie Dąbia przeprowadzona została komasacja, zmieniająca rozkład przestrzenny wsi oraz porządkująca rozkład pół.

            W okresie międzywojennym mieszkańcy wsi charakteryzowali się dużą aktywnością społeczną i polityczną. W 1908 r. na teren wsi przedostało się tygodnik Zaranie. Redagowane w latach 1906 – 1915 w Warszawie pismo, głosiło idee demokratyczne i niepodległościowe. Był on przeznaczony dla chłopów. Przed odzyskaniem niepodległości w 1918 r. powstała Polska Organizacja Wojskowa, z kolei w 1924 r. Związek Młodzieży Wiejskiej o nazwie Siew założony przez Kazimierza Banacha.  W 1928 r. powstał zajmujący się działalnością kulturalno – oświatową i wychowawczą ZMW Wici , natomiast po przewrocie majowym      w 1926 r. organizacja polityczno – wojskowa Strzelec. We wsi funkcjonowała też od 1918 r. komórka  Stronnictwa Chłopskiego Wyzwolenie. W 1943 r. w Dąbiu powstała Szkoła Podoficerska.

W 1851 r. wśród mieszkańców Dąbia miała miejsce zaraza cholery.  Zmarłych chowano w Małym Wrzosie. Pozostałości cmentarza można zobaczyć do dnia dzisiejszego w peryferyjnej części wioski.  

Opracowała Agata Stąpór na podstawie:

Malara T., Dąbie, Wieść Gminna, nr 15, 16

Myjak J., Ilustrowany słownik miejscowości powiatu sandomierskiego, Sandomierz 2013