Pawłów

Pawłów-  wieś sołecka w gminie Zawichost, leżąca w powiecie sandomierskim, województwie świętokrzyskim, będąca w latach 1975-1998 administracyjną częścią województwa tarnobrzeskiego. Wioska położona jest we wschodniej części Wyżyny Sandomierskiej. Składa się  z dwóch części rozciągających się wzdłuż dróg powiatowych. Pawłów Kolonia – droga 0746T Józefów- Pawłów- Czyżów Szlachecki oraz Pawłów Wieś przy drodze 0748T Czyżów Szlachecki- Pawłów- Wygoda- Buczek-Garbów Nowy, połączonych drogą gminną 401002T.

Według Jana Myjaka nazwa wsi pochodzi od imienia Paweł, założyciela tej miejscowości. Według stanu na dzień 31.12.2013r. wieś zamieszkiwało 148 osób.

DZIEJE PAWŁOWA

Losy Pawłowa powiązane są z parafią w Czyżowie Szlacheckim. Tereny dzisiejszej wsi  zamieszkiwane były już w czasach prehistorycznych, co potwierdzają liczne odkrycia i znaleziska archeologiczne. Podczas badań prowadzonych przez zespół archeologów z Instytutu Archeologii UMCS w Lublinie ( lata 1999-2003) na terenie Pawłowa odkryte zostało cmentarzysko kultury pucharów lejkowatych, dla której charakterystyczne było wytwarzane przez mieszkańców, naczyń glinianych w kształcie pucharów w formie rozszerzającego się ku górze lejka. Pozostałości megalitycznych grobów o konstrukcji kamienno- drewniano- ziemnej stanowiły skupisko pochówków o nietypowych  elementach rytuału pogrzebowego. Niektórzy zmarli chowani byli ze skrępowanymi rękoma, nogami oraz w nienaturalnych pozach ułożenia ciała, zaś w jednym z grobów  wśród zdekompletowanych szczątków znaleziono też kości należące do innego osobnika. W innym obok pozostałości szkieletu kobiety i mężczyzny znajdowała się leżąca u ich stóp czaszka oraz kość długa dziecka. Kilka lat później (kwiecień 2011 rok) na obszarze jednego z gospodarstw również napotkano  pozostałości nagrobków ludności kultury pucharów lejkowatych z okresu neolitu, tym razem znaleziono szkielet kobiety w wieku 40 -50 lat. Znajdował się on w płytkim, prostokątnym, wypełnionym kamieniami grobie, a jego układ wskazywał, że zmarła była związana i pochowana w pozycji siedzącej. Ciało zmarłej zostało prawdopodobnie przecięte. Wyżej wymienione cmentarzyska posiadały cechy charakterystyczne dla pochówku antywampirycznego, czyli takiego który miał zapobiec powrotowi na ziemię zmarłego, pod postacią wampira.

W czasach nowszych dzieje Pawłowa związane są z dobrami Czyżowskimi. W 1895 r. dworska część Pawłowa była własnością Henryka Prendowskiego, w dalszej kolejności jego spadkobierców. W 1895 r. na jego terenie znajdowało się 11 zagród zamieszkiwanych przez 150 osób. Na terenie Pawłowa znajdował się też jeden z folwarków o nazwie Szymanówka - będący częścią majątku czyżowskiego. Po I wojnie światowej, w następstwie parcelacji dóbr ziemskich powstało tu kilka dużych gospodarstw rolnych, które z biegiem czasu przekształciły się w gospodarstwa ogrodnicze. W roku 1920 jedną z działek nabyli Marceli  i Józefa Borkowscy, specjalizujący się w produkcji ogrodniczej. Na obszarze folwarku Marceli Borkowski założył wielogatunkowy sad oraz szkółkę drzew owocowych , natomiast syn Marcelego, inżynier Józef Borkowski zapoczątkował w Pawłowie uprawę winorośli.  W 1935 r. powstała pierwsza na obszarze Pawłowa, prawdziwa winnica, która po kilkunastu latach obejmowała obszar kilku hektarów. Za sprawą winnicy produkującej również sadzonki, odrodzeniu uległa w okolicach Sandomierza uprawa winorośli. Sadownicze tradycje tej miejscowości podtrzymywane są przez następne pokolenia rodu Borkowskich.

Jak wynika z fragmentu wspomnień Wojciecha Targowskiego zawartych w książce Józefa Myjak „ Opowieści o zamkach i dworach. Pałac w Czyżowie Szlacheckim”, w czasie okupacji niemieckiej właścicielami pawłowskiego folwarku zostali Andrzej i Elżunia Targowscy. Od 1942 r. do dnia wejścia Armii Czerwonej administracją majątku zajmował się Bogumił Stanisław Targowski.

FIGURY

Wśród atrakcji Pawłowa podziwiać można stojącą przy zakręcie drogi, pochodzącą  z 1802 roku zabytkową kamienną figurę św. Pawła, patrona wioski. Ustawiona na postumencie postać z brodą, w prawej ręce trzyma miecz, z kolei lewą unosi do góry w geście zwycięstwa lub też pozdrowienia. Można powiedzieć, że postać ta patrzy na całą wieś, niejako trzymając nad nią opiekę. Na postumencie dostrzec można również ślady inskrypcji, które niestety są trudne do odczytania. Zgodnie z opowiadaniami mieszkańców Pawłowa  w czasie I wojny światowej figura św. Pawła służyła wojsku do ostrzenia broni, na co dowodem są pozostawione na postumencie ślady. Pierwotnie miejsce w którym stała figura znajdowało się w dole wąwozu, który dziś łączy Pawłów Wieś z Pawłowem Kolonią, później jednak została ona przeniesiona na miejsce w którym znajduje się obecnie. Według wierzeń niektórych rolników, dzień św. Pawła jest przepowiednią jesiennej pogody. Imię patrona wioski przywoływane jest przez jej mieszkańców w modlitwach o deszcz bądź urodzaj. 

Na samym początku wsi, kierując się od strony Czyżowa, na skarpie dostrzec można stojący Krzyż przedstawiający Jezusa Ukrzyżowanego. Krzyż pochodzi z 1982 r., w czasie II wojny uległ  zniszczeniu. Po wojnie został odnowiony przez rodzinę Winiarczyków. Zapomniana przez długi czas figura, obecnie jest miejscem spotkań, wokół której toczy się życie religijne, zwłaszcza odbywają przy niej się nabożeństwa majowe. Na Pawłowie można zobaczyć też figurę Matki Bożej Fatimskiej. Znajduje się ona w szklanej gablocie, która ustawiona jest na murowanym postumencie.

Kolejna z figur jaką można zobaczyć udając się do Pawłowa jest stojący w pobliżu Rezerwatu Przyrody Zielonka  kamienny krzyż z wizerunkiem Chrystusa Ukrzyżowanego. Pochodzący z 1802 roku krzyż usytuowany jest na cokole z piaskowca. Stojąca pomiędzy dwoma kasztanami figura, ufundowana została przez właściciela istniejącej w XIX w. na tym miejscu kuźni, który to zgodnie z opowiadaniami, chciał  w ten sposób odstraszyć ukazującą się w tym miejscu zjawę. W świadomości części mieszkańców miejsce to funkcjonuje pod nazwą pod kuźnią, chociaż po tamtejszej kuźni zachował się jedynie krzyż.   

Opracowała Agata Stąpór na podstawie:

Chmielewska W., Dutkiewicz D., Skrucha M., Figury i Krzyże Przydrożne w Mieście i Gminie Zawichost

Myjak J., Ilustrowany słownik miejscowości powiatu sandomierskiego, Sandomierz 2013

Starzyk M., Kolejne odkrycie w Pawłowie, Wieść Gminna, nr 35

www.archeologia-sandomierz.pl/ Kolejny pochówek „antywampiryczny” kultury pucharów    

 lejkowatych w Pawłowie koło Zawichostu